به گزارش ایرنا، در مناطق مختلف ایران، بسته به اقلیم و کاربری انواع مختلفی از سازه‌ها به‌عنوان پایه‌های اساسی برای ساخت بناها به کار گرفته می‌شود، که این بناها می‌توانند شامل برج‌های آسمانخراش، واحدهای مسکونی، مجتمع‌های تجاری، ساختمان‌های اداری و غیره باشند.

در هنگام مواجهه با این پیچیدگی‌ها، ممکن است سوالاتی مانند “کدام نوع سازه بهتر و مناسب‌تر است؟” در ذهن به وجود آید که برای پاسخ به این سوال، باید عوامل متعددی را در نظر گرفت که شامل نیازهای محلی، شرایط زیست‌محیطی، استفاده از فناوری‌های نوین و البته موارد اقتصادی می‌شود.

از سوی دیگر در انتخاب نوع سازه مناسب، عواملی مانند ایمنی، مقاومت، پایداری، هزینه‌های نگهداری و حفظ محیط زیست نیز باید در نظر گرفته شود که این موارد همگی به طور مستقیم بر کیفیت و کارایی سازه‌ها تأثیر می‌گذارد.

با این توصیف می‌توان گفت که انتخاب نوع سازه مناسب برای هر بنا، با توجه به شرایط خاص و نیازهای آن، امری پیچیده است که بستگی به موارد مختلفی دارد اما در نهایت تصمیم با سازنده است که از چه سازه‌ای با چه شرایطی برای ساخت و ساز بهره گیرد.

سازه‌های فلزی معمولاً سبک‌تر از سازه‌های بتنی هستند و می‌توانند در زمان کمتری ساخته شوند، از سوی دیگر مقاومت بالایی در برابر زلزله و بارهای دینامیکی دارند و امکان شکل‌دهی و طراحی‌های پیچیده‌تر را فراهم می‌کنندبنا به گفته کارشناسان، سازه‌های فلزی معمولاً سبک‌تر از سازه‌های بتنی هستند و می‌توانند در زمان کمتری ساخته شوند، از سوی دیگر مقاومت بالایی در برابر زلزله و بارهای دینامیکی دارند و امکان شکل‌دهی و طراحی‌های پیچیده‌تر را فراهم می‌کنند.

اما سازه‌های بتنی دارای مقاومت فشاری بالاتری بوده و برای بارهای ایستایی مناسب‌تر است، این نوع سازه در برابر آتش و شرایط جوی مقاوم‌ت بیشتری از خود نشان می‌دهد و هزینه‌های نگهداری کمتری دارد، معمولاً از عمر طولانی‌تری نیز برخوردار است.

اگر بخواهیم استحکام سازه بتنی را با سازه فلزی مقایسه کنیم، این مهم بسته به نوع بار، شرایط محیطی و طراحی سازه دارد. در برخی موارد، سازه فلزی می‌تواند مستحکم‌تر باشد و در موارد دیگر سازه بتنی؛ بنابراین انتخاب بین این ۲ بستگی به نیاز بنا و شرایط خاص آن دارد.

کدام سازه با شرایط اقلیمی خراسان رضوی سازگارتر است؟

برای آب و هوای خراسان رضوی که معمولاً دارای تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد است، انتخاب بین سازه بتنی و سازه فلزی به چند عامل بستگی دارد؛ نخستین عامل «مقاومت در برابر شرایط جوی» است چرا که سازه بتنی معمولاً در برابر تغییرات دما و رطوبت مقاوم‌تر است و می‌تواند در برابر سرما و گرما بهتر عمل کند. عامل دوم «عایق‌بندی» است چرا که سازه‌های بتنی به دلیل جرم بالاتر، می‌توانند عایق بهتری در برابر حرارت و سرما باشند. این ویژگی می‌تواند به کاهش هزینه‌های انرژی کمک کند.

عامل سوم «مقاومت در برابر زلزله» است زیرا اگر منطقه‌ای که در آن سازه ساخته می‌شود، در معرض زلزله باشد، سازه فلزی به دلیل وزن سبک‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتر می‌تواند گزینه بهتری باشد؛ عامل چهارم «هزینه و زمان ساخت» است زیرا سازه‌های فلزی معمولاً سریع‌تر ساخته می‌شوند و ممکن است هزینه‌های کمتری در زمان ساخت داشته باشند.

با توجه به این عوامل، اگر کسی به دنبال سازه‌ای با عایق‌بندی بهتر و مقاومت در برابر شرایط جوی است، سازه بتنی ممکن است گزینه مناسبی باشد. اما اگر به دنبال سازه‌ای با سرعت ساخت بالا و مقاومت در برابر زلزله باشد، سازه فلزی می‌تواند انتخاب بهتری باشد؛ در نهایت، مشاوره با یک مهندس سازه می‌تواند به فرد کمک کند تا بهترین گزینه را با توجه به نیازها و شرایط خاص پروژه‌اش برگزیند.

مسوولان و کارشناسان خراسان رضوی چه نظری دارند؟

خراسان رضوی، استان زلزله خیزی است و استفاده از سازه مستحکم و مقاوم برای ساختمان ها در برابر زلزله اهمیت زیادی دارد، معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ما گفت: استفاده از سازه بتنی برای ساختمان‌سازی در شهرها نسبت به سازه فلزی صرفه اقتصادی بیشتر و هزینه کمتری دارد، این بنیاد ساختمان‌های حوزه شهری را با سازه بتنی می‌سازد.

حسین بهروانفر افزود: در ساختمان سازی اگر بنا بر استفاده از سازه فلزی باشد، باید اسکلت آن یکجا خریده و نصب شود و به دلیل بالا بودن قیمت آهن نسبت به سیمان، هزینه بیشتری دارد اما سرعت نصب آن نسبت به سازه بتنی سریع‌تر است.

میزان مقاومت اسکلت بتنی و اسکلت فلزی در برابر زلزله در صورتی که کاملا اصولی ساخته شده باشد، تفاوت زیادی نداردوی با بیان اینکه سازه های بتنی هزینه کمتری در ساختمان سازی دارند، گفت: اسکلت بتنی ساختمان که به صورت پلکانی ساخته می شود و نیاز به یک جا خریدن آن نیست، هزینه کمتری نسبت به سازه فلزی دارد اما سرعت ساخت آن کمتر است، ضمن اینکه سازه بتنی در برابر آتش نیز مانند عایق عمل می‌کند.

معاون مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی اضافه کرد: با این حال میزان مقاومت اسکلت بتنی و اسکلت فلزی در برابر زلزله در صورتی که کاملا اصولی ساخته شده باشد، تفاوت زیادی ندارد اما بسته به نوع ساخت، کیفیت اجرا و میزان رعایت مقررات ملی ساختمان، مقاومت آن ها در برابر زلزله تغییر می‌کند.

وی بیان کرد: میزان مقاومت مسکن با سازه فلزی یا با سازه بتنی در برابر زلزله بستگی به عمق، مدت زمان و شتاب افقی آن دارد، هر چه زلزله به سطح زمین نزدیکتر، مدت زمان و شتاب افقی آن بیشتر باشد، قدرت تخریب آن بیشتر است.

بتن خودمتراکم، پیشنهاد کارشناسان به متولیان ساخت و ساز

کارشناسان خراسان رضوی برای افزایش سطح استقامت سازه ها، بتن «خودمتراکم» را توصیه می‌کنند و معتقدند که بخشی از جامعه با بتن خودتراکم به خوبی آشنا نشده و از آن استفاده نمی‌کند. این در حالی است که در بتن خودتراکم به مباحث اقتصادی و منابع طبیعی توجه جدی‌ شده است.

بتن خودمتراکم (Self-Compacting Concrete یا SCC) نوعی بتن است که به طور خاص طراحی شده تا بدون نیاز به لرزش یا متراکم‌سازی دستی، به راحتی در قالب‌ها جریان یابد و تمام فضاهای خالی را پر کند. این نوع بتن به دلیل ویژگی‌های خاص خود، در طرح های ساختمانی و عمرانی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

بتن خودمتراکم به دلیل ترکیب خاصی از مواد افزودنی و نسبت‌های مناسب مصالح، قابلیت جریان‌پذیری بالایی دارد، در استفاده از این نوع بتن به دلیل خاصیت خودمتراکم بودن، نیازی به استفاده از لرزاننده‌ها برای متراکم‌سازی بتن نیست که همین باعث کاهش زمان و هزینه‌های اجرایی می‌شود.

بتن بویژه در پروژه‌هایی که نیاز به کیفیت بالا و سرعت اجرا دارند، مانند پل‌ها، سازه‌های بلند و پروژه‌های خاص، بسیار مفید استبتن خودمتراکم، سطحی صاف و یکنواخت ایجاد می‌کند و عیوبی مانند حباب‌های هوا و عدم یکنواختی را کاهش می‌دهد، این نوع بتن معمولاً دارای مقاومت فشاری و کششی بالاتری نسبت به بتن‌های معمولی است. این نوع بتن معمولاً نفوذپذیری کمتری دارد که می‌تواند به افزایش دوام و عمر سازه کمک کند، استفاده از این نوع بتن بویژه در پروژه‌هایی که نیاز به کیفیت بالا و سرعت اجرا دارند، مانند پل‌ها، سازه‌های بلند و پروژه‌های خاص، بسیار مفید است.

مسوول کمیته آموزش سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی در این باره معتقد است: در مشهد به طور فزاینده با ساختمان‌هایی مواجه می‌شویم که الزاما ضعیف نیستند؛ اما نمی‌دانیم در زمان زلزله چگونه خواهند بود و میزان مقاومت آنها چقدر است؟

حمید کاظمی تاکید کرد: باید استفاده از بتن خودتراکم در دیوارها جدی گرفته شود؛ این امر کمک می‌کند تا عدم اطمینان در بتن‌ریزی دیوار فولادی، کاهش پیدا کند.

رییس هیات مدیره انجمن مهندسان مشاور خراسان رضوی در این باره اظهار کرد: بتن خودتراکم به عنوان یک محصول ویژه تا حدودی ناشناخته است و کمتر استفاده شده است، باتوجه به اینکه استفاده از بتن در سازه ها زیاد شده است، باید به سمت مصرف بتن خودتراکم برویم.

عباس غیب دوست با تاکید بر استفاده از فناوری روز در ساخت و سازها گفت: اگر بتوان خطای انسانی را در پروژه‌ها کم کرده و از تجهیزات و فناوری نو استفاده کرد، پیشرفت کشور در حوزه ساخت‌وساز مشهود خواهد بود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر در کشور برای نمای ساختمان‎ ها عمدتا از سنگ استفاده می‌شود که هزینه تمام شده طرح را افزایش می‌دهد، و حال آنکه می‌توان به سمتی رفت که نمای ساختمان از بتن باشد که استفاده از بتن خودمتراکم در این بخش می‌تواند سبب کاهش هزینه ها شود.

دبیر انجمن تولیدکنندگان بتن آماده و قطعات بتنی خراسان رضوی به چالش های اقتصادی استفاده از بتن خودمتراکم اشاره کرد و گفت: چالش‌هایی که واحدهای تولیدکننده بتن با آن مواجه هستند و عدم استقبال خریداران از آن، سبب عدم توجه کافی به بتن خودمتراکم می‌شود. چالش‌های واحدهای بتنی سبب می‌شود که آنان چندان توجهی به بتن‌های خاص نداشته باشند. حضور و ورود افراد غیرمتخصص در حوزه تولید و ساخت و ساز مسکن نیز چالش مهمی است‌.

سعید قاضی‌خانی بیان کرد: در حوزه ساخت‌ و ساز افراد غیرمتخصص مانند بساز و بفروش زیاد است که تنها دنبال خرید بتن ارزان هستند و توجه چندانی به کیفیت ندارند؛ در حالی که هزینه بتن در یک مجموعه ساخت‌وساز زیر سه درصد است.

محمد سجادی‌عطار، عضو هیات علمی دانشگاه ملی مهارت خراسان رضوی نیز بحث آموزش را مورد تاکید قرار داد و گفت: آموزش‌ در دانشگاه نباید به دروس نظری محدود شود و آزمایشگاه‌ها باید تجهیز شوند، بر همین اساس، به منظور آشنایی بهتر با بتن خودمتراکم، می‌توان ایجاد آزمایشگاه بتن ویژه و ساخت انواع بتن را در دانشگاه دنبال کرد.

وی اظهار کرد: در موضوع بتن خودمتراکم مشکل اصلی و مانع ترویج آن، ابهامات اقتصادی و مالی است. در واقع، نسبت به برخی هزینه‌ها دید روشنی وجود ندارد. باید به سمتی رفت که تقاضا برای بتن خودمتراکم شکل گیرد، همچنین، تقویت مدیران کنترل کیفیت واحد بتنی گام موثری در پوشش دادن مشکلات این حوزه است.